Het wonen en werken in een prettige leefomgeving met schone lucht en geen overlast vinden we allemaal belangrijk. Wij zetten ons in voor een gezonde lucht door de luchtkwaliteit in onze Provincie continue te monitoren. Als uitbreiding op de door EU regelgeving minimaal verplichte aantallen omgevingsluchtmeetstations van het RIVM kiest de Provincie Limburg er voor om, waar nodig, de vinger aan de pols te houden. Daarom heeft de Provincie op een aantal voor Limburg specifieke locaties een luchtmeetnet opgezet. Dit meetnet is midden jaren ‘80 gestart rondom Chemelot (DSM). In 2018 is de uitvoering van de werkzaamheden en het beheer van dit meetnet door de Provincie overgedragen aan de 10 specialisten en onderzoekers van Omgevingsdienst Zuid-Limburg. Momenteel doen we dit op 7 verschillende plaatsen in opdracht van de Gemeente Maastricht, Horst aan de Maas en de Provincie Limburg zelf. Verder beschikken we over een mobiele meetwagen die bij calamiteiten en op locatie kan gaan meten. Luchtkwaliteit metingen worden steeds vaker met of voor gemeenten uitgevoerd. Denk daarbij aan alle activiteiten of initiatieven die gevolgen kunnen hebben voor de lokale luchtkwaliteit en onrust onder de bevolking veroorzaken. Dit doen we overigens niet alleen met officiële meetstations, maar ook samen met burgers in burgerparticipatie projecten.
Wat meten we?
- Ozon (O3)
- Fijnstof (PM10 en PM2.5)
- Stikstofdioxide (NOx)
- Zwarte rook/Roet (BC)
- Vluchtige organische componenten (VOC)
Alle stations publiceren live hun data op de Limburgse luchtmeetnet website (www.luchtmeetnet-limburg.nl) en zijn we ook onderdeel van het landelijke meetnetwerk van het RIVM (www.luchtmeetnet.nl). Verder publiceren we jaarlijks het rapport “Luchtkwaliteit Limburg”. Ook waarschuwt Omgevingsdienst Zuid-Limburg, in opdracht van de Provincie Limburg, via een persbericht bij (matige) smog , maar ook met een smog waarschuwingen via de mail aan iedereen die daar op geabonneerd is. (www.luchtmeetnet-limburg.nl/abonneren-smog-alert-service/).
Burgerparticipatie en luchtkwaliteit
Omgevingsdienst Zuid-Limburg meet niet alleen de luchtkwaliteit met de vaste stations, maar organiseert ook in opdracht burgerparticipatie meetprojecten. Een officieel meetstation is duur en dus vaak beperkt tot alleen de zogenaamde hotspots en heeft een lage dekkingsgraad. Door burgers te betrekken bij het zelf meten van de luchtkwaliteit creëer je betrokkenheid, bewustwording, samenwerking en het is laagdrempelig. Met meer metingen verspreid over een groot gebied krijg je ook meer inzicht in de luchtkwaliteit ten opzicht van een vast meetstation.
Sinds 2011 is Omgevingsdienst Zuid-Limburg in samenwerking met de gemeente Maastricht een burgerparticipatie project gestart, waarbij burgers zich vrijwillig konden aanmelden voor het meten van stikstofdioxide (NO2) aan of bij hun huis. Door de jaren heen hebben we hierdoor op meer dan 60 plaatsen in Maastricht langdurig en samen met burgers stikstofdioxide kunnen meten. Omgevingsdienst Zuid-Limburg heeft hier de hele logistiek, organisatie en rapportage van gedaan. Later hebben we ook nog soortgelijke projecten gedaan in de gemeente Voerendaal en Stein.
Links met de projecten:
- Voerendaal: www.luchtmeetnet-voerendaal.nl/
- Stein: www.luchtmeetnet-stein.nl/
- Maastricht: www.luchtmeetnet-maastricht.nl/
Fijnstof meten
Vanuit de groep van participerende burgers is in 2019 de vraag gekomen om ook fijnstof te kunnen gaan meten. Hier is Omgevingsdienst Zuid-Limburg mee aan de slag gegaan en zijn we gestuit op een Duits initiatief (Sensor Community) waarbij de mensen vrij eenvoudig zelf een fijnstof meter in elkaar kunnen zetten en gratis lid worden van het globale meetnetwerk. (http://deutschland.maps.sensor.community/#6/51.165/10.455)
Omgevingsdienst Zuid-Limburg heeft een 25-tal sensoren gebouwd en ter controle meer dan twee jaar bij vijf officiële meetstations gehangen. Hieruit bleek dat deze sensoren te gevoelig zijn voor luchtvochtigheid en ongeschikt om er langdurig mee te meten bij burgers.
Toch is Omgevingsdienst Zuid-Limburg verder gegaan met deze sensortechniek en hebben we hem doorontwikkeld tot een sensor die wel betrouwbaar genoeg is om in te zetten in burgerparticipatie projecten.
De Ohnics
Na anderhalf jaar ontwikkelen en testen zijn we uitgekomen op de Ohnics die betrouwbaar genoeg is om in te zetten in burger meetprojecten. De Ohnics meet naast fijnstof (PM2.5), ook temperatuur, luchtvochtigheid en luchtdruk. Het enige dat de burger hoeft te doen, is hem ophangen en voorzien van spanning (220V). De ingebouwde communicatie module communiceert elke minuut via het gsm netwerk de meetdata naar een server die het live op internet publiceert.
Sinds februari 2021 zijn we in samenwerking met de gemeente Maastricht gestart met het uitdelen van de sensoren en zijn de resultaten zichtbaar op de website van het meetnetwerk van Maastricht (www.ohnics.online/kaart). Ook zijn de Ohnics sensoren zichtbaar op de landelijke “samenmeten” website van het RIVM (https://samenmeten.rivm.nl/dataportaal/).
Een meetnetwerk met sensoren geeft een veel duidelijker en hyper lokaal beeld van de luchtkwaliteit dan de enkele meetstations die we hebben. Lokale overlast wordt zichtbaar. De sensor meet elke minuut en zo zijn pieken duidelijk waarneembaar, lokale pieken die de grote meetstations niet “zien”. Ook een middel om te zien waar de overlast vandaan komt, komt het van buiten de gemeente grenzen of gaat het om houtstook of de BBQ van de buurman. Daarbij komt dat het perfect past binnen het “Schone Lucht Akkoord”, een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (https://www.schoneluchtakkoord.nl/)
Omgevingsdienst Zuid-Limburg kan gemeenten die dit akkoord mede ondertekenen begeleiden in de aanvraag en het opzetten en uitvoeren van projecten binnen het Schone Lucht Akkoord.
Voor vragen over burgerparticipatie projecten, het Schone Lucht Akkoord en andere zaken omtrent luchtkwaliteit, kunt u altijd contact met ons opnemen.